حقيقت امام مبين

از نظر آموزه‌های قرآنی همه چیز به شکل دقیق و کامل همانند آمارگیری در کتابی احصاء شده است. خدا می فرماید: وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ کِتَابًا؛ و ما همه چیز را به شکل کتاب احصاء برشمرده و ثبت کرده ایم .(نباء، آیه 29)
واژه احصاء از حصی به معنای سنگریزه است. در قدیم برای شمارش دقیق و آمار کامل، از سنگریزه استفاده می شد. از همین رو شمارش دقیق و کامل را احصاء می گویند. از این آیه به دست می‌آید که هر چه در هستی است به شکل دقیق و کامل شمارش شده در کتابی ثبت و ضبط شده است. مفسران بر اساس روایات تفسیری و تبیینی آن را لوح محفوظ دانسته اند.
از جایی که آیات قرآن متناظر و مثانی است و هم چون طاقدیس به یک دیگر تکیه کرده است، خدا در جایی دیگر در تبیین کتاب می فرماید : إِنَّا نَحْنُ نُحْیِی الْمَوْتَی? وَنَکْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُّبِینٍ؛ بی تردید ما مردگان را زنده مى کنیم و آنچه را پیش فرستاده اند و خوبی ها و بدی های که به شکل سنت و باقیات صالح یا طالح بر جا مانده از ایشان را ثبت مى کنیم و همه چیز را در امام مبین روشن احصاء کرده و برشمرده ایم .(یس، آیه 12)
در این آیه به جای کتاب اصطلاح امام مبین آمده است. واژه امام از ا م م به معنای اصل و ریشه هر چیزی است. از این رو به مادر ام گفته می شود. هم چنین به آبادی مرکزی ام القری گفته شده که اصل آبادی های پیرامونی است. پیشوا را نیز امام می گویند به دلیل اینکه همانند مادر اصلی است که امت همانند فرزند به آن مراجعه می کند. از سویی مادر هماره در پیش و فرزند در پس مادر می رود و او را پیشوا قرار می دهد تا از امنیت و آرامش و آسایش و رفاه فراهم آمده از مادر بهره برد. امام در میان امت نیز از چنین حکم و جایگاهی برخوردار است. مقطعی از زمان مهم و اساسی را نیز به همین سبب امة می گویند که پیش تر آمده و رفته است.
واژه مبین نیز از بان معتل العین یایی به معنای جدا کردن است. از آن جایی که سخن واضح و فصیح و بلیغ و رسا و شیوا مطلب را به تمام و کمال می رساند و دارای معنا و مفهوم است، بیان می گویند. در حقیقت روشنی و وضوح کلام به سبب همان بینونت و جدا سازی آن است. پس وضوح و روشنی لازم جدا سازی است.
پس امام مبین کسی یا چیزی است که اصل جدا ساز و روشن و روشنگر است به طوری که همه به آن بر می گردد و روشن و جدا ساز است.
از آن جایی که همه هستی دارای اصلی است که از آن جا و به آن جا بازگشت است. هم چنین از آن جایی که انسان عصاره هستی و امام عصاره عصاره هستی است که خدا در سوره به او سوگند خورده است، باید گفت لوح محفوظ و کتاب مبین در عالم انسانی همان امام معصوم علیهم السلام است که نخستین آن رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و آخر آن امام العصر عجل الله تعالی فرجه الشریف است.
از امام باقر(علیه السلام) از پدرش از جدش(علیهم السلام) نقل شده است که فرمود: هنگامی که این آیه: «وَ کُلَّ شَیْء اَحْصَیْناهُ فِی اِمام مُبِین»، نازل شد «ابوبکر» و «عمر» برخاستند و عرض کردند: ای پیامبر! آیا منظور از آن «تورات» است؟ فرمود: نه. عرض کردند: «انجیل» است؟ فرمود: نه. عرض کردند: منظور «قرآن» است؟ فرمود: نه. 
در این حال امیر مومنان علی(علیه السلام) به سوی پیامبر(صلی الله علیه وآله) آمد، هنگامی که چشم رسول خدا(صلی الله علیه وآله) بر او افتاد، فرمود: «هُوَ هذا! اِنَّهُ الاِمامُ الَّذِی اَحْصَی اللّهُ تَبارَکَ وَ تَعالی فَیْهِ عِلْمَ کُلِّ شَیء»؛ امام مبین این مرد است! او است امامی که خداوند متعال علم همه چیز را در او احصا فرموده است !. (معانی الاخبار صدوق، ص 95)
در تفسیر«علی بن ابراهیم» از «ابن عباس» از خود امیرمومنان(ع) نیز نقل شده است که، فرمود: «اَنَا وَ اللّهِ الاِمامُ الْمُبِیْنُ، اُبَیِّنُ الْحَقَّ مِنَ الْباطِلِ وَرِثْتُهُ منْ رَسُولِ اللّه»؛ به خداسوگند! منم امام مبین، که حق را از باطل آشکار می سازم، این علم را از رسول خدا به ارث برده و آموخته ام. (نور الثقلین، 4، ص 397)
پس هر چیزی در هستی در کتاب مبین و لوح محفوظ ثبت است که از جمله مهم‌ترین آنها همان اعمال خوب و بد انسان است. چنان که خدا در آیات دیگر در تببین این حقیقت و شهادت امام معصوم در قیامت می فرماید : وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَی? عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ فَیُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ؛ و بگو : عمل کنید یقیناً خدا و پیامبرش و مؤمنان یعنی همان معصومان اعمال شما را مى بینند ، و به تحقیق به سوی دانای نهان و آشکار بازگردانده مى شوید ، پس شما را به آنچه همواره انجام مى دادید ، آگاه مى کند .(توبه،105)