بهشت لذتها

از نظر آموزه های قرآنی، انسان در بهشتی وارد می شود که «حیات محض» است: وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوَانُ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ ؛ همانا سراى آخرت حیات و زندگی محض بدون مرگ است؛ اگر می دانستید.(عنکبوت، آیه 64)

هم چنین بهشتی در بهشت از هر آن چه موجب رنج و شقاوت است رهایی می یابد و به سعادت محض می رسد. بنابراین، چنان که حضرت آدم(ع) در بهشت برزخی نزول خویش از شقاوت دور بود ، و هیچ گونه گرسنگی و تشنگی و گرمازدگی و سرمازدگی و عریان و لختی نداشت: فَلَا یُخْرِجَنَّکُمَا مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقَى إِنَّ لَکَ أَلَّا تَجُوعَ فِیهَا وَ لَا تَعْرَى وَ أَنَّکَ لَا تَظْمَأُ فِیهَا وَ لَا تَضْحَى ؛تا شما را از بهشت به در نکند تا تیره‏ بخت گردى؛ در حقیقت براى تو در آنجا این امتیاز است که نه گرسنه مى ‏شوى و نه برهنه مى‏ مانى و هم اینکه در آنجا نه تشنه مى‏ گردى و نه آفتاب‏زده. (طه، آیات 117 تا 119) هم چنین انسان در بهشت اخروی چنین حالتی دارد.

به نظر می رسد برای این حالت انسان در بهشت اخروی دو تفسیر داشته باشیم:

تفسیر اول: انسان دارای جوف نباشد، بلکه مظهر «صمد» باشد. پس از این مظهر بهره برده و در مقام غنایی قرار گیرد که نیازی به چیزی نداشته باشد؛ پس به حکم استغنا به غنایی الهی قرار می گیرد و دیگر نیازی به چیزی ندارد؛ زیرا جسم مادی اخروی از جنسی است که نیازهایی هم چون غذا و مانند آن را ندارد. به نظر می رسد که جسم حضرت آدم(ع) در آغاز نیز این گونه بود؛ زیرا عناصر مادی دارای مراتبی از جرم بودن است که گاه بسیار سخت و گاه بسیار لطیف است. عناصر اصلی چهارگانه ای چون باد، آب ، آتش و خاک بیانگر وضعیت تشکیکی آن است. لطافت نور کجا لطافت خاک کجا؟ در حالی که همه از عناصر خاکی زمین و ماده دنیوی است. به نظر می رسد که حضرت آدم(ع) پیش از خوردن یا چشیدن از درخت ممنوع، دارای جسمی بسیار لطیف از عناصر زمینی بوده است؛ هر چند که از گل باشد؛ زیرا شیشه نیز از گل و خاک است، ولی از چنان لطافت و طراوتی برخوردار است؛ اما با خوردن یا چشیدن از عنصری ممنوع از درخت ممنوع، آن جسم ششیه ای و لطیف به جسدی سخت و کثیف تبدیل می شود که دیگر قابلیت ندارد در بهشت برزخی باشد؛ گویی آدم پیش از خوردن و چشیدن مانند قطرات باران و عناصر هوا و گاز در آسمان بوده، سپس با چشیدن آن عنصر سنگین شده و ناچار به زمین همانند قطرات باران سقوط کرده است. از همین روست که خدا پیش از خوردن سخنی از «سوءه» نمی کند که به معنای جسد زشت است؛ اما بعد از خوردن و چشیدن « سَوْءَةَ » و جسدش آشکار شد: بَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا(اعراف، آیه 22؛ طه، آیه 121)؛ واژه «سَوْءَةَ » به معنای جسد در آیه 31 سوره مائده برای جسد هابیل به کار رفته است: کَیْفَ یُوَارِی سَوْءَةَ أَخِیهِ. فَأُوَارِیَ سَوْءَةَ أَخِی. از نظر قرآن، همان طوری که همسران بهشتی بهشتیان یعنی حورالعین و بهشته های بهشتی دارای بدنی ششیه ای از یاقوت و مرجان و مروارید هستند(صافات، آیه 49)، بدن های خود اهل بهشت نیز این گونه است. پس عناصری دارد که غیر از این عناصر خاکی و مادی کثیف است. بر اساس این تفسیر، انسان بهشتی چون غنی است و گرسنگی و تشنگی و مانند آن ندارد؛ زیرا این امور نقص و کمبود است و در بهشت هیچ گونه کمبود و نقص و خللی نیست. بر همین اساس ، اگر انسان در بهشت می خورد و می نوشد برای رفع گرسنگی یا تشنگی نیست، بلکه تنها برای لذت است. خدا درباره خوردنی ها و نوشیدنی ها می گوید: لَذَّةٍ لِلشَّارِبِینَ؛ برای لذت نوشیدگان(محمد، آیه 15؛ صافات، آیه 46) از همین روست که خوراکی بهشتی هرگز نابود و هضم نمی شود و پرنده خورده شده نمی میرد ، و اصولا چیزی به نام بول و غائط و دستشویی بزرگ و کوچک معنا ندارد؛ چون خوردن و نوشیدن به معنای دنیوی آن نیست.

تفسیر دوم: انسان دارای جسدی همانند جسد زمینی است و به طور طبیعی گرسنه و تشنه می شود ولی چون امکانات زیاد است دیگر گرسنگی و تشنگی معنا و مفهومی ندارد. این تفسیر هرچند درست می نماید با قوانین و اصول حاکم بر آخرت هماهنگ نیست؛ زیرا خلاف اصل استغنای انسان در قیامت و مظهریت او نسبت به همه اسمای الهی است؛ هر چند که هر کسی در این مظهریت در مرتبه ای است که موجب تفاوت در بهشت های هشتگانه می شود؛ زیرا برخی همه اسمای الهی را در مراتب تمامیت دارند، برخی دیگر در مراتب پایین تر هر چند که دارنده همه صفات هستند که از جمله آنها غنی و صمد است.

به هر حال، مراد از خوردن و نوشیدن و فعالیت های دیگر بهشتی تنها اصالت لذت است نه چیزی دیگر چون رفع گرسنگی و تشنگی و شهوت جنسی؛ به ویژه آن که در بهشت نور و نورانیت در خورشید وجود خود شخص است نه خورشید بیرونی و هم چنین خلقت چیزها با «سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ » است که همان کن فیکون انسانی در بهشت است.(یونس، آیه 10؛ و روایات تفسیری؛ انسان، آیه 6)